Τη Δευτέρα 10 Μαρτίου 2025 οι μαθητές και οι μαθήτριες των τμημάτων Α3 και Α4 του σχολείου μας επισκέφθηκαν το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας «ΚΩΣΤΑ ΚΟΤΣΑΝΑ», στο κέντρο της Αθήνας (οδός Πινδάρου 6 και Ακαδημίας).
Συνοδευόμενοι από τις εκπαιδευτικούς κυρίες Φωτεινή Τσίγκανου, Πολυτίμη Χαμοσφακίδη και Μαρία Ρούσσου, οι μαθητές και οι μαθήτριες έφτασαν έγκαιρα στο Μουσείο.
Αφού χωρίστηκαν από τους ξεναγούς του Μουσείου σε τρεις ομάδες, ακολούθησαν κυκλική πορεία μέσα στις εγκαταστάσεις, η οποία περιλάμβανε τους εξής «σταθμούς»: εξοικείωση με τα εκθέματα του Μουσείου μέσα από επιτραπέζια παιχνίδια, επίσκεψη-ξενάγηση στα εκθέματα της Αρχαίας Ελληνικής τεχνολογίας, επίσκεψη-ξενάγηση στα εκθέματα με τις αρχαίες πανοπλίες της ομηρικής, κλασικής και μακεδονικής περιόδου. Οι μαθητές και οι μαθήτριες είχαν μαζί τους και φύλλα εργασίας που είχαν δοθεί από το σχολείο, στα οποία είχαν τη δυνατότητα να κρατήσουν τις σημειώσεις τους. Τα επιτραπέζια παιχνίδια, ιδιαίτερα, διεγείραν το ενδιαφέρον και το πνεύμα συναγωνισμού στους μαθητές και τις μαθήτριες και «έδεσαν» τις ομάδες.
Από τα εκθέματα της Αρχαίας Ελληνικής τεχνολογίας, οι ξεναγοί παρουσίασαν με ενδιαφέροντα και διαδραστικό με τους μαθητές και τις μαθήτριες τρόπο αρχαιοελληνικές ανυψωτικές μηχανές, το ρομπότ – υπηρέτρια του Φίλωνος, τα συστήματα τηλεπικοινωνίας φρυκτωρίες, πυρσεία και τον υδραυλικό τηλέγραφο του Αινεία, συσκευές θρησκευτικής τεχνολογίας, όπως το αυτόματο σπονδείο με κερματοδέκτη (lος αι. μ.Χ., ο πρώτος αυτόματος πωλητής στην ιστορία) και το αυτόματο άνοιγμα θυρών ναού (1ος αι. μ.Χ., ο πρώτος κτηριακός αυτοματισμός παγκοσμίως), υπολογιστικούς μηχανισμούς, όπως ο υπολογιστικός μηχανισμός των Αντικυθήρων (2ος αι. π.Χ., ένα … «laptop» από το παρελθόν και πολλά άλλα.
Από τα εκθέματα για τον αρχαιοελληνικό οπλισμό, οι μαθητές και οι μαθήτριες είδαν και άκουσαν πολλές πληροφορίες για την κατασκευή και τη χρήση των πανοπλιών, είδαν τις διαφορές στις πανοπλίες από την ομηρική εποχή μέχρι την κλασική εποχή και την εποχή των Μακεδόνων.
Ήταν, κατά κοινή ομολογία, μια επιτυχημένη επίσκεψη, την οποία οι μαθητές και οι μαθήτριες των τμημάτων Α3 και Α4 ευχαριστήθηκαν.
Οι συνοδοί εκπαιδευτικοί:
Φωτεινή Τσίγκανου, Πολυτίμη Χαμοσφακίδη, Μαρία Ρούσσου
Πληροφορίες για τα εκθέματα
Το φορητό ραβδόμορφο ηλιακό ωρολόγιο
Πρόκειται για απλό αρχαιότατο ρολόι για το οποίο υπάρχουν πρωιμότατες μαρτυρίες της χρήσης του από τους Αιγυπτίους.
Ένας οριζόντιος γνώμονας τοποθετημένος κάθετα πάνω από μια βαθμονομημένη με 5 χαραγές οριζόντια ράβδο ορίζει τις 5 προμεσημβρινές ημερήσιες ώρες (1η, 2η, 3η, 4η και 5η) αν το όργανο στραφεί προς τη δύση και 5 μεταμεσημβρινές ημερήσιες ώρες (7η, 8η, 9η, 10η και 11η) αν στραφεί προς την ανατολή. Η ένδειξη της μεσημβρίας (6η) συμπίπτει με τη βάση του γνώμονα. Δεν είναι δυνατόν με το όργανο αυτό να υποδειχθούν η ανατολή και η δύση του ήλιου.
Ο υδραυλικός τηλέγραφος του Αινεία (4ος αι. π.Χ.). – Η πρώτη συσκευή τηλεπικοινωνίας παγκοσμίως.
Πρόκειται για μια ευφυέστατη μέθοδο αποστολής προσυμφωνημένων μηνυμάτων, που περιέγραψε ο Αινείας ο Τακτικός (στο απολεσθέν τμήμα του έργου του «Πολιορκητικά») και διέσωσε ο Πολύβιος. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την ταχεία μεταφορά μηνυμάτων στην αχανή αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σε κατάλληλα επιλεγμένα υψώματα αγγελιαφόροι χρησιμοποιούσαν ισομεγέθη πήλινα ή μεταλλικά δοχεία με νερό (ύψους έως 3 πήχεων και πλάτους έως 1 πήχεως), όπου επέπλεαν πλωτήρες από φελλό λίγο στενότεροι των στομίων. Στη μέση των πλωτήρων ήταν στερεωμένοι ράβδοι διαιρεμένοι σε ίσα μέρη (τριών δακτύλων) με αναγεγραμμένα τα ίδια προσυμφωνημένα μηνύματα στο καθένα, π.χ. «Ήρθαν ιππείς στη χώρα».
Ο χειριστής-πομπός, ανυψώνοντας έναν αναμμένο πυρσό, έδινε σήμα στον χειριστή-δέκτη για την αποστολή μηνύματος και περίμενε την ανύψωση πυρσού και από τον δέκτη για επιβεβαίωση. Στη συνέχεια, κατέβαζε τον πυρσό του δίνοντας το σήμα για το ταυτόχρονο άνοιγμα και από τους δύο των κρουνών των συσκευών τους. Οι ράβδοι με τα μηνύματα κατέβαιναν και όταν στο χείλος της συσκευής του πομπού εμφανιζόταν το επιθυμητό μήνυμα για αποστολή, τότε ξανασήκωνε τον πυρσό του δίνοντας το σήμα στον δέκτη για την ταυτόχρονη και από τους δύο διακοπή της εκρο-ής. Λόγω της γεωμετρικής ομοιότητας των συσκευών, το επιθυμητό μήνυμα εμφανιζόταν και στη συσκευή του δέκτη.
Πανοπλίες – Η τέχνη του οπλισμού στην Αρχαία Ελλάδα. Περιοδική έκθεση στο Μουσείο Κοτσανά
«Πανοπλίες – Η τέχνη του οπλισμού στην Αρχαία Ελλάδα» είναι ο τίτλος της νέας περιοδικής έκθεσης που φιλοξενείται στο Μουσείο Κοτσανά. Η έμπνευση και δημιουργία της έκθεσης αποτελεί πρωτοβουλία του Δημητρίου Κατσίκη, ο οποίος μετά από πολύχρονη και εμπεριστατωμένη μελέτη κατάφερε να αναβιώσει την αρχαία τέχνη του αρματοποιού στο σήμερα και να προσφέρει στο κοινό έργα υψηλής αισθητικής αλλά και επιστημονικής αξίας. Η ιδιωτική του συλλογή έχει ως τώρα ταξιδέψει και αναγνωριστεί σε Ευρώπη και Αμερική και έχει φιλοξενηθεί σε πλήθος πανεπιστημιακών και πολιτισμικών φορέων.
Η έκθεση προσφέρει το ιστορικό πανόραμα των κύριων τυπολογιών κατασκευής πανοπλίας, καλύπτοντας το διάστημα από την Ύστερη Ελλαδική ως την Ύστερη Βυζαντινή εποχή, φέρνοντας στο προσκήνιο μία παράδοση και ιστορία περίπου 3.000 χρόνων.
Εμβληματικοί σταθμοί από τον 15ο αι. π.Χ. έως και τον 14ο αι. μ.Χ. αναδεικνύουν το συνεχές της τεχνικής παραγωγής πανοπλιών στην αρχαιότητα με τις πανοπλίες του Αχιλλέα, του Αγαμέμνονα και του Οδυσσέα, τη σπαρτιατική και αθηναϊκή πανοπλία, τον λινοθώρακα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και την Πανοπλία Κατάφρακτου της Μέσης Βυζαντινής περιόδου να σηματοδοτούν κάποια από τα σπουδαιότερα τεκμήρια της εν λόγω ιστορικής συνέχειας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΣΥΝΤΑΞΗ: ΦΩΤΕΙΝΗ ΤΣΙΓΚΑΝΟΥ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΠΕ01
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ «ΚΟΤΣΑΝΑ»
Μαθητές/τριες του Α4 μιλούν για τα εκθέματα.
- Μητροπέτρου Σπυριδούλα
Θέμα του φύλλου εργασίας: «Αρχαιοελληνικά Ρολόγια»
Καταγράφω τα ονόματα 2 εκθεμάτων αυτής της κατηγορίας:
- Το φορητό ραβδόμορφο ηλιακό ωρολόγιο
- Το φορητό δακτυλιοειδές ηλιακό ωρολόγιο
Γράφω πληροφορίες για ένα από τα εκθέματα:
Το φορητό ραβδόμορφο ηλιακό ωρολόγιο είναι ένα αρχαιότατο ρολόι, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι. Είναι ένας οριζόντιος γνώμονας τοποθετημένος κάθετα πάνω από μία βαθμονομημένη με 5 χαραγές οριζόντια ράβδο, που ορίζει τις 5 προμεσημβρινές ημερήσιες ώρες, αν το όργανο στραφεί προς τη δύση, και 5 μεταμεσημβρινές ημερήσιες ώρες, αν στραφεί προς την ανατολή. Η ένδειξη της μεσημβρίας (6η ημερήσια ώρα) συμπίπτει με τη βάση του γνώμονα.
Γιατί με εντυπωσίασε το συγκεκριμένο έκθεμα:
Από το συγκεκριμένο έκθεμα εντυπωσιάστηκα γιατί είναι μία έξυπνη εφεύρεση, η οποία χρησιμοποιούνταν για να διευκολύνει τη μέτρηση του χρόνου.
- Μητρόπουλος Αναστάσιος
Θέμα του φύλλου εργασίας: «Τηλεπικοινωνίες των Αρχαίων Ελλήνων»
Καταγράφω τα ονόματα 2 εκθεμάτων αυτής της κατηγορίας:
- Ο «ακουστικός τηλέγραφος»
- Ο υδραυλικός τηλέγραφος του Αινεία
Γράφω πληροφορίες για ένα από τα εκθέματα:
Ο υδραυλικός τηλέγραφος που φτιάχτηκε από τον Αινεία είναι η πρώτη συσκευή τηλεπικοινωνίας παγκοσμίως, που δημιουργήθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. στα χρόνια της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Καθώς η αυτοκρατορία ήταν τεράστια δημιουργήθηκε η συ-σκευή αυτή. Έτσι, δύο αγγελιαφόροι μπορούσαν να στέλνουν «μηνύματα» σε ένα μεγάλο υψόμετρο. Μεταλλικά ή πήλινα δοχεία γεμίζονταν με νερό, όπου υπήρχε ένας φέλλινος πλωτήρας, που στη μέση του υπήρχε η ράβδος με τα μηνύματα. Έτσι, αδειάζοντας το δοχείο, το μήνυμα μπορούσε να διαβαστεί από τον δέκτη, ενώ οι δύο αγγελιαφόροι συγχρονίζονταν ανάβοντας πυρσούς.
Γιατί με εντυπωσίασε το συγκεκριμένο έκθεμα:
Ο υδραυλικός τηλέγραφος με εντυπωσίασε, καθώς ήταν η πρώτη συσκευή τηλεπικοινωνίας που δημιουργήθηκε παγκοσμίως. Η χρονολόγηση δείχνει πόσο εξελιγμένοι ήταν τότε οι Αρχαίοι Έλληνες.
- Ξουρής Αχιλλέας
Θέμα του φύλλου εργασίας: «Τέχνη του οπλισμού – Πανοπλίες των ομηρικών ηρώων»
Καταγράφω τα ονόματα 2 εκθεμάτων αυτής της κατηγορίας:
Το έκθεμα που μου άρεσε ήταν η στρατιωτική στολή – πανοπλία του Αχιλλέα.
Γράφω πληροφορίες για ένα από τα εκθέματα:
Ιδιαίτερα το κράνος, είχε τέσσερα κέρατα. Συνολικά η στολή είχε πολλά στολίδια.
Γιατί με εντυπωσίασε το συγκεκριμένο έκθεμα:
Το έκθεμα που μου έκανε εντύπωση ήταν η στολή του Αχιλλέα, και μου άρεσε γιατί είχε πολλά αντικείμενα επάνω της.
Μαθητές και μαθήτριες του Α3 μιλούν για εκθέματα.
«Με εντυπωσίασε ο πρώτος υπολογιστής των Αντικυθήρων (2ος π.Χ. αι), ο οποίος λειτουργούσε ως ημερολόγιο αλλά και ως υπολογιστική μηχανή, με την οποία μπορούσαν να προβλέψουν τις εκλείψεις του ήλιου και της σελήνης και πότε θα γίνουν οι Ολυμπιακοί αγώνες, τα Νέμεα, τα Ίσθμια και τα Πύθια. Ξαφνιάστηκα γιατί διαπίστωσα πως γνώριζαν ότι το ημερολογιακό έτος έχει 365 μέρες αλλά και γιατί θεωρούσαν ότι η γη κι όχι ο ήλιος βρισκόταν στο κέντρο του σύμπαντος. Ο μηχανισμός ήταν φτιαγμένος από μπρούτζο. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα τον κατασκευαστή του αλλά λέγεται πως ήταν ο Ίππαρχος από τη Ρόδο».
Πάρης Τζαννόττι
«Εγώ θα σας μιλήσω για το «ποτήρι του Πυθαγόρα» που λέγεται αλλιώς και «κούπα του Δικαίου». Ο Πυθαγόρας το κατασκεύασε, για να διδάξει στους μαθητές του ότι το να έχουν μέτρο στη ζωή τους είναι πολύ σημαντικό. Όταν οι μαθητές του ήθελαν να πιούν κρασί, τους έδινε αυτό το ποτήρι. Αν κάποιος έβαζε πολύ κρασί, οπότε η στάθμη του ξεπερνούσε ένα σιφόνι που υπήρχε στο κύπελλο, εκείνο άδειαζε αυτόματα. Με εντυπωσίασε ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί αλλά και το μήνυμα του Πυθαγόρα, πως όποιος θέλει τα πολλά χάνει και τα λίγα».
Ιωάννα Χρηστακέα
«Σημαντικό έκθεμα του μουσείου είναι το «ξυπνητήρι του Αριστοτέλη» (4ος π .Χ. αι.). Αποτελούνταν από ένα δοχείο με νερό που άδειαζε με έναν επιλεγμένο (για κάθε περίπτωση) ρυθμό εκροής σε ένα άλλο δοχείο που έφερε έναν αρθρωμένο ημισφαιρικό πλωτήρα. Την προκαθορισμένη στιγμή που γέμιζε το δοχείο ο πλωτήρας ανατρεπόταν και τα σφαιρίδια που ήταν τοποθετημένα στην επίπεδη επιφάνειά του έπεφταν σε ένα πιάτο προκαλώντας εκκωφαντικό θόρυβο. Είναι πολύ εντυπωσιακός ο τρόπος κατασκευής και ο λόγος της κατασκευής του: ο Αριστοτέλης ήθελε να κοιμάται λίγο, για να μπορεί να μελετά περισσότερες ώρες. Η εφεύρεση αυτή δείχνει πόσο ευφυής ήταν».
Θεοδώρα Γραμματικοπούλου
«Στο υπόγειο του μουσείου είδαμε στολές πολεμιστών από την αρχαία Ελλάδα. Μου έκανε εντύπωση ότι οι βασιλιάδες είχαν στις περικεφαλαίες τους κέρατα και, γενικά, έδιναν έμφαση στην ψυχολογία του πολέμου, για να τρομάζουν τους εχθρούς. Επίσης, οι πανοπλίες τους ζύγιζαν 20 κιλά κι αυτό δείχνει ότι ήταν πολύ γυμνασμένοι. Ξεχώριζαν με την περίτεχνη διακόσμησή τους και τα σπάνια χρώματά τους»
Ευτυχία Εγγλέζου
Ο ατέρμονας κοχλίας του Αρχιμήδη (3ος αι. π.Χ.) ήταν ένας μηχανισμός που χρησιμοποιούνταν για να αντλούν οι αρχαίοι Έλληνες νερό από ποτάμια ή λίμνες και να το διοχετεύουν σε δεξαμενές. Ο κοχλίας ήταν κατασκευασμένος από ξύλο και βρισκόταν μέσα σε ένα ξύλινο δοχείο. Με την περιστροφή του κοχλία, το εγκλωβισμένο στις σπείρες του νερό ανυψωνόταν και έρρεε από το στόμιο του σωλήνα. Ήταν μια χρήσιμη κατασκευή που διευκόλυνε την καθημερινή ζωή των ανθρώπων».
Ηλίας Αναστασόπουλος
«Ο πρώτος γερανός κατακόρυφης ανύψωσης ήταν φτιαγμένος από ξύλο και μπορούσες, γυρίζοντας έναν οριζόντιο περιστρεφόμενο άξονα, να σηκώσεις πάνω από 30 κιλά με το μικρό σου δαχτυλάκι. Βρήκα το συγκεκριμένο έκθεμα πολύ χρήσιμο αλλά και διασκεδαστικό».
Γιάννης Σιφναίος
